Foto: writecomics.com
Czym jest dozwolony użytek?
Dozwolony użytek to możliwość korzystania z utworu bez konieczności uzyskiwania zgody uprawnionego. Takie wykorzystanie utworu nie może naruszać praw twórcy poza zakres objęty dozwolonym użytkiem i stanowi wyjątek od ogólnych zasad ochrony prawa autorskiego. Poniżej opisane zostały zasady korzystania z instytucji dozwolonego użytku tylko w zakresie prawa polskiego.
Rodzaje dozwolonego użytku:
publiczny, w tym dozwolony użytek edukacyjny;
osobisty (prywatny).
Dozwolony użytek uzasadniony jest interesem społecznym i umożliwia rozwój społeczeństwa w dziedzinie kultury i sztuki. Bez dozwolonego użytku nie byłoby możliwe korzystanie z cudzego utworu, czyli np. pożyczenie książki znajomemu czy odtworzenie muzyki na urodzinach.
Dozwolony użytek osobisty
Dozwolony użytek osobisty (prywatny) to możliwość korzystania z rozpowszechnionego już utworu bez konieczności uzyskiwania zgody twórcy. Aby móc korzystać z dozwolonego użytku osobistego należy spełnić poniższe trzy warunki:
Utwór musi być już rozpowszechniony (np. nie obejmuje utworów przedpremierowych);
Krąg osób korzystających z utworu to osoby pozostające ze sobą w związku osobistym, w tym stosunku pokrewieństwa (spokrewnienie w linii prostej np. ojciec, babcia lub bocznej np. ciotka, brat, siostra), powinowactwa (małżonek z rodziną drugiego małżonka) lub w stosunku towarzyskim (np. przyjaciele z klasy).
Nieodpłatność i cel niekomercyjny, czyli w innym celu niż zarobkowym lub handlowym.
Dozwolony użytek nie dotyczy utworów znajdujących się w domenie publicznej, gdyż co do tych utworów prawa autorskie majątkowe już wygasły.
Dozwolony użytek osobisty nie obejmuje programów komputerowych (wyłączenie).
Jedną z form dozwolonego użytku jest prawo cytatu, czyli prawo wykorzystywania fragmentów innego utworu we własnym utworze bez konieczności uzyskiwania zgody twórcy, o czym więcej już wkrótce.
Dozwolony użytek publiczny
Dozwolony użytek publiczny daje możliwość korzystania z już rozpowszechnionego utworu nieograniczonej liczbie odbiorców (publiczności). Z tej instytucji prawa autorskiego korzystają m.in. biblioteki, muzea, archiwa, szkoły, uczelnie.
Biblioteki, muzea, archiwa mogą nieodpłatnie udostępniać egzemplarze rozpowszechnionych i chronionych utworów. Mogą też kopiować utwory, ale nie w takim celu, który prowadziłoby do powiększenia zbiorów tej instytucji.
Dozwolony użytek publiczny polega na założeniu, że dana instytucja udostępnia utwory, a stosowne wynagrodzenie wypłacane jest twórcom z budżetu państwa, czym zajmują się organizacje zbiorowego zarządzania.
Dozwolony użytek dydaktyczny i edukacyjny
Jako typ dozwolonego użytku publicznego wskazuje się dozwolony użytek edukacyjny i dydaktyczny.
Czy legalne będzie każde wykorzystanie utworu w celach edukacyjnych?
Tylko wymienione w ustawie instytucje oświatowe, uczelnie, instytuty badawcze, instytuty naukowe Polskiej Akademii Nauk prowadzące działalność, biblioteki, muzea oraz archiwa mogą korzystać z dozwolonego użytku publicznego. Cel korzystania z danego utworu nie może być komercyjny. Poza tym, w każdej sytuacji należy określić czy grono odbiorców będzie ograniczone np. klasa szkolna i czy dany cel dydaktyczny będzie uzasadniony.
W związku z tym, że w każdej sytuacji należałoby określić, czy możliwe jest wykorzystanie utworu w ramach dozwolonego użytku, to zaleca się korzystanie z utworów objętych wolnymi licencjami lub tymi, które znajdują się domenie publicznej.
Warto zapamiętać, że:
Dozwolony użytek daje możliwość korzystania z danego utworu, ale po spełnieniu określonych warunków;
Przy cytowaniu fragmentóww tekstów należy odpowiednio oznaczyć autora;
Wykorzystanie chronionego utworu w celach edukacyjnych nie zawsze będzie legalne.
Pytania sprawdzające:
Czy kopiowanie całej książki będzie objęte dozwolonym użytkiem osobistym?
Czy można wykorzystać utwory nieopublikowane np. schowane do szuflady?
Czy bez żadnych ograniczeń można wykorzystywać utwory podczas akademii szkolnych?
Jeśli macie pytania co do dozwolonego użytku, to chętnie odpowiem.
Stan na dzień: 10 stycznia 2018 roku
Comments